بیماری اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) تاریخچه و درمان آن
اسکولیوز (Scoliosis): انحراف جانبی بیش از 10 درجه ستون فقرات را اسکولیوزیس می نامند.
اسکولیوزیس یکی از شناخته شده ترین و قدیمی ترین بیماری های بشر بوده است. مسأله مهم در این بیماری انگ اجتماعی بود که به بیماران می زدند و آنها را سحر شده و گاه گناهکار می دانستند و حتی مجازات می کردند. شاید اولین بار بقراط در 500 سال قبل از میلاد توضیح داد که این بیماری به علت نفرین و سحر نیست و حتی درمان هایی برای آن توضیح داد. جالینوس در 200 سال پس از میلاد مسیح سه اصطلاح اسکولیوز؛ کیفوز و لوردوز را برگزید و مطالعات آناتومیک زیادی در این مورد انجام داد و حتی تعدادی بریس برای درمان اسکولیوز طراحی کرد. از قرن پنجم میلادی اروپا به مدت 1000 سال در خواب سنگین و سیاه قرون وسطی فرو رفت. مجدداً افراد مبتلا به انحراف ستون فقرات انگ می خوردند؛ از جامعه طرد می شدند و حتی شکنجه می شدند و کشته می شدند. البته در اوج سیاهی قرون وسطی (قرن 11 میلادی) پزشکی ایرانی به نام ابوعلی سینا با مطالعه کارهای بقراط و جالینوس دستاوردهای شگفتی را در این بیماری به دست آورد. او اولین کسی بود که توضیح داد که مهره ها در اسکولیوزیس علاوه بر خم شدن به یک سمت حول محور خود هم می چرخند؛ نکته ای که پزشکان در همین چند دهه اخیر به اهمیت آن پی بردند. ابوعلی سینا نیز درمان های متعددی (مانند چندین نوع بریس) را برای اسکولیوزیس پیشنهاد کرد از قرن 16 به بعد در کشورهای اروپایی مجدداً مطالعات زیادی بر روی این بیماری شد و امروزه پیشرفت های زیادی در درمان این بیماری صورت گرفته است.
منبع: کتاب درسنامه ارتوپدی و شکستگی ها
انحراف ستون فقرات (اسکولیوزیس) انواع و درمان آن
- اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) برگشت پذیر یا غیر ساختاری
تنها یک اختلال موقتی باشد که در اثر یک وضعیت خاص مانند کوتاهی یک اندام و یا وجود انقباض عضلات اطراف ستون مهره ای ناشی از کمردردهای شدید در پارگی دیسک بین مهره ای، تومور مهره ها و دردهای شدید شکمی مانند آپاندیست حاد بوجود می آید.
با برطرف شدن عامل زمینه ای؛ اسکولیوزیس خود به خود اصلاح می شود.
- اسکولیوزیس (انحراف ستون فقرات) ساختاری
در این مورد اسکولیوزیس (انحراف ستون فقرات) برگشت ناپذیر بوده و احتیاج به درمان دارد. در واقع اشکال در خود ستون مهره ها می باشد و به سه گروه بزرگ تقسیم می شود:
الف) اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) نوروموسکولار (neuromuscular scoliosis)
ب) اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) مادرزادی (Congenital scoliosis)
ج) اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) ایدیوپاتیک (idiopathic scoliosis)
منبع: کتاب درسنامه ارتوپدی و شکستگی ها
انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) نوروموسکولار (neuromuscular scoliosis)
در این بیماری علت اسکولیوزیس (انحراف ستون فقرات) مشکلات عصبی- عضلانی می باشد که باعث ضعف عضلات نگه دارند ستون فقرات می باشد.
علت مستقیم بودن ستون فقرات وجود عضلات قوی در اطراف ستون فقرات می باشد که مهر ها در جای خود ثابت نگه می داند. بیماری های نوروماسکولار مانند دوشن، فلج مغزی (cerebral palsy)؛ پولیومیت و بسیار بیماری های نوروسکولار دیگر می توانند اسکولیوز اسکولیوزیس (انحراف ستون فقرات) ایجاد کنند.
اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) این بیماران به شکل حرف C می باشد و تعادل نشستن آنها را به هم می زند و برای صاف نشستن احتیاج به کمک یک دست خود دارند وچون خیلی از این افراد بر روی صندلی چرخدار هستند استفاده از یک دست برای حفظ تعادل؛ آنها را به شدت ناتوان می کند.
درمان اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) نوروموسکولار
بریس در درمان بیماران زیاد اسکولیوز (انحراف ستون فقرات) مؤثر نیست. در اکثر موارد نیاز به علم جراحی است. با صاف کردن ستون فقرات در این بیماران، آنها می توانند بر روی صندلی صاف بنشینند و هر دو دست آنها آزاد می شود.
منبع: کتاب درسنامه ارتوپدی و شکستگی ها
درمان اسکولیوز مادرزادی (Congenital scoliosis)
در این اسکولیوز مادرزادی (انحراف ستون فقرات)، اشکال مادر زادی در ساخته شدن مهره ها وجود دارد. می تواند به دو فمر failure of formation یا failure of segementaion باشد.
توضیح ساده اینکه یا مهره ها بد ساخته می شوند (مثلاً مثلی شکل به جای مستطیل شکل) و یا اینکه مهره ها در یک سمت به همدیگر چسبندگی دارند که مانع رشد در همان سمت می شود.
این اختلال در شش هفته اول جنینی رخ می دهد. یعنی همان زمانی که قلب و کلیه و طناب نخاعی در حال تکامل هستند. پس در صورت تشخیص congenital scoliosis حتما وضعیت نخاع؛ کلیه و قلب باید بررسی شود. ناقص ساخته شدن مهره باعث رشد نامتعادل در مهره شده و ایجاد اسکولیوزیس (انحراف ستون فقرات) می کند.
درمان اسکولیوز مادرزادی
بریس در اسکولیوزیس مادرزادی زیاد مؤثر نیست.
در اکثر موارد احتیاج به عمل جراحی درمان اسکولیوز مادرزادی وجود دارد. بهترین درمان اسکولیوز مادرزادی جراحی است.
منبع: کتاب درسنامه ارتوپدی و شکستگی ها
کیفوز یا گوژپشتی (kyphosis)
افزایش قوس پشتی (توراسیک) را کیفوز (گوژپشتی) گویند.
به طور طبیعی در نمای نیمرخ ستون فقرات پشتی (توراسیک) دارای 45-20 درجه می باشد. افزایش این میزان به بالاتراز 50 درجه غیر طبیعی است.
گوژپشتی وضعیتی (Postural kyphosis)
وضعیتی که آن را postural round back نیز می نامند؛ شایعترین نوع کیفوز به حساب می آید و بیشتر در دختران نوجان که شلی لیگامان نیز دارند دیده می شود (Generalized ligamentous laxity). این نوجوانان موقع مطالعه نیز دائم شانه و سر خود را به سمت جلو می آورند و این قوز پشت پدر و مادر را نگران می کند. در معاینه بیمار زمانی که تست Adam’s forward bending را انجام می دهیم، کیفوز زاویه دار نیست (round kyphosis) بر خلاف کیفوز شوئر من که در معاینه دارای کیفوز زایوه دار (angular kyphosis) می باشد. همچنین وقتی از بیمار می خواهیم که شانه هایش را عقب ببرد کیفوز بیمار کاملاً اصلاح می شود. (در کیفوز شوئرمن حتی با عقب بردن شانه خود نمی توان کیفوز را اصلاح کند) در مان این کیفوز وضعیتی اصلاح وضعیت نشستن و انجام ورزش اکستانسیون کمری و توراسیک و تقویت عضلات پارا – اسپاینال می باشد. بستن قوز بند برای کوتاه مدت و برای یادآوری به بیمار جهت اصلاح وضعیت مفید است، اما برای مدت طولانی خود باعث ضعف عضلات می شود.
منبع: کتاب درسنامه ارتوپدی و شکستگی ها
قوز پشتی برگشت ناپذیر یا ثابت (fixed kyphosis)
در این بیماری تغییر شکل ستون مهره ای به وسیله بیمار یا پزشک قابل اصلاح نیست.
گوژپشتی مادرزادی (Congenital kyphosis)
در این نوع کیفوز (قوز پشتی) یک مهره در قسمت جلو کامل ساخته نشده است (همی ورتبرا) و یا وجود یک پل استخوانی در قسمت جلو مانع رشد قسمت جلوی مهره شده (failure of segmentaion) و چون قسمت عقب رشد نرمال دارد، کودک دچار کیفوز پیشرونده در همان سطح می شود. نکته بسیار مهم این است که این کیفوز پیشرونده و موضعی موجب فشار بر روی نخاع و پاراپلژی می شود. بر خلاف سایر دفورمیتی های ستون فقرات که بالانس بیمار را به هم می زنند، ولی ایجاد فلجی نمی کنند، این بیماری در صورت عدم درمان صحیح ایجاد فلج (پاراپلژی) می کند. اگر کودک زیر 5 سال باشددرمان فیوژن پوستریور در همان ناحیه می باشد. در واقع با خشک کردن مهره ها از پشت دیگر رشد از قب نداریم و چون جلوی مهره هم رشد نمی کند، جلوی کیفوز پیشرفته گرفته می شود. در بالای 5 سال درمان ها پیچیده تر می شود. تأکید مجدد این نکته بسیار اهمیت دارد که کیفوز کونجیتال باید به سرعت تشخیص داده شوود و هر چه سریع تر تحت عمل جراحی قرار بگیرد تا از بروز پاراپلژی جلوگیری شود.
منبع: کتاب درسنامه ارتوپدی و شکستگی ها
