بزرگی خوش خیم پروستات

  بزرگی خوش خیم پروستات

     Benign prostatic hyperplasia

 

 

  بزرگی خوش خیم پروستات (BPH)یک بیماری پاتولوژیک است که با علائم سیستم ادراری تحتانی در مردان مسن ( اما نه به عنوان تنها عامل آن ) مرتبط است. باوجود تلاش ها و تحقیقات وسیع در زمینه روشن شدن علت رشد پروستات، دلیل اصلی زمینه ساز آن به طور دقیق مشخص نشده است. درگذشته علائم بیمار به طور ساده به مقاومت مجرا ناشی از اثر فشاری پروستات بزرگ شده، نسبت داده می شد. اما در حال حاضر به نظر می رسد بخش عظیمی از علائم مربوط به نقص عضله دترسور مثانه (ناشی از بزرگی پروستات یا مستقل از آن) می باشد.

 

علت شناسی

 
از نظر بافت شناسی  بزرگی خوش خیم پروستات با افزایش تعداد سلول های اپی تلیال و استرومال در منطقه پری یورترال پروستات همراه می باشد. علت مولکولی بزرگی پروستات مشخص نیست.  آندروژن، استروژن، فاکتورهای رشد و نوروترانسمیتر ممکن است در رشد سلول های پروستات نقش داشته باشد.

آندروژن نه تنها برای رشد وتکثیر سلول های طبیعی لازم است ، بلکه مانع مرگ سلولی هم می شود.

 

تشخیص

 

مجموعه علائمی که به عنوان علائم سیستم ادراری تحتانی تعریف می شود، اختصاصی بزرگی خوش خیم پروستات نیست. در مردان مسن عوامل مختلفی می تواند باعث علائم مشابه شود.

به بخش علائم انسدادی ادراری مراجعه کنید.

 

جدول رتبه بندی علائم ادراری
 

 

نه اصلأ	کمتر از 1 مورد از هر 5 بار	کمتر از نیمی از موارد	حدود نیمی از موارد	بیشتر ازنیمی از موارد	تقریبا همیشه	نمره شما
1 . تخلیه ناکامل ادرار
در طی ماه گذشته ، چند وقت یک بار شما احساس تخلیه ناکامل مثانه را بعد از اتمام ادرار داشته اید ؟	0	1	2	3	4	5
2. تکرر ادرار
در طی ماه گذشته، چند وقت یک بار شما در فاصله کمتر از 2 ساعت از ادرار قبلی مجددأ مجبور به ادرار کردن شده اید ؟	0	1	2	3	4	5
3. قطع و وصل شدن ادرار
در طی ماه گذشته، چند وقت یک بار ادرارشما درحین ادرار کردن چندین مرتبه قطع و وصل شده است؟	0	1	2	3	4	5
4. فوریت ادرار
در طی ماه گذشته، چند وقت یک بار شما در نگه داشتن ادرار دچار مشکل شده اید ؟	0	1	2	3	4	5
5. ضعیف شدن جریان
در طی ماه گذشته، چند وقت یک بار شما دچار ضعف جریان ادرار شده اید ؟	0	1	2	3	4	5
6. زور زدن
در طی ماه گذشته، چند وقت یک بار شما مجبور شده اید برای شروع ادرار زور بزنید ؟	0	1	2	3	4	5

 

	هیچ بار	1 مرتبه	2 مرتبه	3 مرتبه	4 مرتبه		5 مرتبه یا بیشتر
7. ادرار در شب
در طی ماه گذشته، هر شب چند بار شما مجبور شده اید از خواب برای ادرار کردن بیدار شوید ؟	0	1	2	3	4	5

 

 

ارزیابی اولیه

 

 

 

شرح حال

در شرح حال باید علاوه بر علائم ادراری ، شرح حال هماچوری ( مشاهده خون در ادرار)، عفونت ادراری، دیابت ،بیماری سیستم عصبی، سابقه تنگی مجرا، احتباس ادراری گرفته شود. سابقه مصرف دارو ها ( به خصوص دارو هایی که باعث ضعف عضله مثانه می شود ) درشرح حال بسیار مهم است. سابقه جراحی قبلی سیستم ادراری از این جهت که می تواند باعث تنگی مجرا یا انقباض گردن مثانه شود، اهمیت دارد.

 

معاینه

در هر بیمار با علائم سیستم ادراری تحتانی معاینه انگشتی مقعد (DRE) و معاینه عصبی ضرورت دارد. معاینه نوک مجرا از جهت بررسی تنگی و معاینه شکم از نظر بررسی مثانه متسع ارزشمند است.در معاینه مقعدی از نظر  بررسی بدخیمی، قدرت اسفنگتر و ارزیابی سایز پروستات نکات مفیدی حاصل می گردد.در صورتی که در این معاینه سفتی یا ندول پیدا شود،  باید با نتایج آزمایش PSA مطابقت داده شود و نیازمند بررسی دقیق تر با بیوپسی (نمونه برداری) پروستات است .

اندازه پروستات در بیماری که می خواهد بین درمان خوراکی یا جراحی انتخاب کند، مهم است. همچنین در انتخاب نوع درمان دارویی و یا روش جراجی (تراشیدن یا جراحی باز) ارزشمند است. گرچه بزرگی تنهای پروستات، درفردی که علائم ادراری ندارد دلیلی برای شروع درمان نمی باشد. همچنین اندازه پروستات با شدت علائم بیمار ارتباط مستقیم ندارد. اما به هر حال بیماران دارای سایز بزرگتر پروستات در معرض خطر بیشتری برای احتباس ادراری و مشکلات ناشی از پروستات هستند.

 

آزمایش ادرار

 

انالیز ادرارجهت رد عفونت ادراری یا هماچوری ( وجود خون در ادرار) باید درتمام بیماران انجام شود.

 

سیتولوژی ادراری در بیمارانی که علائم تحریکی شدید مانند سوزش ادرار دارند (مخصوصا در افراد سیگاری) جهت رد بدخیمی و کارسینوما این سیتو باید انجام شود.

 

کراتنین سرم

 کراتنین سرم (مارکر کارکرد کلیه)، به عنوان تست روتین و ضروری در بیماران دارای علائم ادراری و بیماران بزرگی خوش خیم پروستات ، باید اندازه گیری شود. در بزرگی پروستات انسداد سیستم ادراری میتواند در درصدی از بیماران باعث نارسایی کلیوی شود. شناسایی این بیماران جهت اقدام درمانی فوری تر و قطعی تر (جراحی)  جهت جلوگیری از پیشرفت آسیب ضروری است. هر چند دربیمار دچار نارسایی کلیوی نسبت به بیماران سالم خطر جراحی و مرگ ومیر افزایش چند برابری دارد.

 

PSA

سرطان پروستات می تواند مانند بزرگی خوش خیم پروستات باعث علائم ادراری انسدادی شود. گاهی این دوبیماری هم زمان با هم در فرد وجود دارد. در مردانی که امید به زندگی بیشتر از 10 سال دارند ( فعلا افراد 75 سال به پایین )شناسایی بدخیمی می تواند منجر به درمان قطعی گردد و نوع درمان را ( نسبت به درمان بزرگی خوش خیم پروستات) تغییر می دهد.لذا اندازه گیری PSA به عنوان مارکر کانسر پروستات در بررسی بیماران ضروری است.

 یک همپوشانی (overlap) واضح در اندازه PSA  بین مردان دارای بزرگی خوش خیم پروستات و بیماران دارای کانسر پروستات محدود وجود دارد. 28 % بیماران دارای بزرگی خوش خیم پروستات اثبات شده دارای PSA  بالاتر از4.0 ng/mL می باشند. لذا تفسیر آزمایش PSA  با فاکتور PSA density  در شناسایی این دسته از بیماران موثر است.

در بیمارانی که جهت درمان از داروی فیناستراید یا دوتسراید استفاده میکنند، سطح PSA سرم شان  بعد از 3 الی 6 ماه از شروع درمان 40% تا 50% کاهش می یابد. لذا درپی گیری بیماران شرح حال دارویی بیمار، باید مدنظر باشد.

 

سایر تستهای تشخیصی

 

سایر بررسی ها در بیمار بعد از ارزیابی اولیه در افراد دارای علائم ادراری جهت رد سایر عوامل انجام می شود.

این بررسی ها شامل: تصویر برداری (سونوگرافی یا IVP) اندازه گیری میزان باقی مانده ادراری، یورودینامیک (نوار مثانه) و سیستوسکوپی می تواند باشد.

سیستوسکوپی در بیماران به صورت روتین انجام نمی شود. و تنها جهت بیمارانی که شک به بدخیمی درجای مثانه است، یا در بیمارانی که تصمیم به جراحی گرفته شده( جهت انتخاب نوع جراحی) انجام می شود.

تست های تشخیصی اضافی معمولا در صورتی نیاز است که پزشک قصد داشته باشد اقدام جراحی برای بیمار انجام دهد، در زمانی که بیمار درمان دارویی را انتخاب کند به این اقدامات نیازی نمی باشد.

 

تصویربرداری

 

تصویر برداری سیستم ادراری و پروستات به صورت روتین در ارزیابی بیماران بزرگی خوش خیم پروستات لازم نیست، مگر این که این شرایط وجود داشته باشد: هماچوری (وجود خون در ادرار)، عفونت ادراری، نارسایی کلیه، سابقه سنگ یا سابقه جراحی سیستم ادراری قبلی.